Plaka litosferikoak

Litosfera geruza mistoa da, lurrazalak eta goi-mantuaren zati batek osatua. Toki guztietan ez du lodiera bera. Mendikate handietan, esaterako, 300km-ko lodiera du, litosfera osoa loditzean sortzen baitira erliebeak. Ozeanoen hondoetan, berriz, meheagoak dira: 100 kilometro baino gutxiagoko lodiera dute.

Bi litosfera mota daude: litosfera ozeanikoa eta litosfera kontinentala (baina ez dituzte propietate fisiko berak).

Plaken ertz motak:

Eraikitzailea:
Dortsal ozeanikoak dira. Ezaugarriak: 

• Haustura eremuak dira, milaka kilometrokoak, mantuko material beroa ganzalera ateratzen da. Pitzaduretan jarduera bolkaniko handia dago.
• Bolkanismo basaltoak sortu, hori azal ozeanikoak dira. Azala mantuaren gaineko zatiran itsatzen denena, litosfera sortzen da.
• Konekzio-korronte dibergenteek distentsio-esfortzuak sortzen dituzte, hausturaren aldeak banatzen. ri eta gero, magma basaltikoa etengabe ateratzen da.
• Magma presioa egiten duenean bi ertzak altxatzen dira eta horrela dortsalaren erliebea sortzen da. Haien artean geratzen den sakonunea Rift deitzen da.
• Rift-eremuan azala mehea da eta hautsita dago. Ozeanoko ura oso zail sartzen da, baina oso sakon dauden harri goriak ukitzen dituenean tenperatura altuagoan bihurtzen da. Iturri hodritermalak sortzen dira.

Dibergente higidura da.

Litosfera ozeanika sortu.

Dortsal ozeanikoa gertatu.

Adb: Atlantiko erdiko dortsala.

Tarteko sismikotasuna, bolkanismo handia eta ozeanoren ondoaren hedapena.

Pasiboak:
Badaude sigi-saga egiten duten dortsalak. Batzuetan, ezkerrera edo eskuinera jarraitzen dute sigi-saga egiten. Hori gertatzen denean, ozeanoen hondoan ebakidura-eremu bat agertzen da, faila eraldatzailea deituta. Faila eraldatzailea ebakidura-higidura oso aktiboa dute, eta sismikotasun handi sortzen dute. 

Ebakidura higidura.
Pasiboa sortu.
Faila eraldatzailea gertatu.
Adb: San Andres faila.
Sismikotasuna.

Suntsitzaileak: 
Subdukzio-eremuetan, litosfera ozeanikoa tolesten da eta mantuan hondoratzen da. Litosfera ozeanikoaren sutsiketa-eremuak dira. 

Hondoratzen den plaka ozeanikoa da beti baina goain geratzen dena ozeanikoa ala kontinentala izan dezake. 

• Litosfera ozeanikoa suntsitu.
• Hondoratzen den plakaren bultzadak sismikotasun handi sortu.
• Magmatismoa sortu.
• Gaineko plaka loditu, mendikate bolkanikoa edo medi-uharteen lerroak sortu.
• Metamorfosia gertatu.

Konbergente higidura
 Litosfera ozeanikoa suntsitzea sortu.
Subdukzio-eremua gertatu.
Adb: Ozeano Bareko Hego Amerikako kosta.
Sismikotasun handia, Bolkanismoa, sumendi-erliebeen eraldaketa.

Talka: 
Bi plaka kontinentalak talka egitean, bat bestearen gainean jartzen da eta higidura konbergentea gelditzen da. 

• Litosfera kontinentala loditu eta bikoiztu.
• Talka egin aurretik, haien artean zeuden sedimentuak deformatuta, hautsita eta bi plaken arteko jostura-eremuan geratzen da, eta sortzen duten erliebea talka-orogenoa deitzen da.
• Orogenoak igoera isostatikoa izaten du, mantuak litosfera lodiari egiten dion bultzadaren eraginez.
• Bi plakak talka egiten dutenean sortzen den konpresioak metamorfosia eta magmatismoa eragiten ditu, horren ondorioz granito-plutoiak sortzen dira.
• Talka ostean, sismikotasun handiak sortzen dira.

Kobergente higidura.

Kontinenteen talka sortu.

Talka orogenoa gertatu.

Adb: Pirinioak.

Sismikotasuna, harrien tolestura eta erliebeen eraketa.